Ковидын эсрэг вакцин ба түүний эрсдэл— Үнэн зөв мэдээлэл авах иргэдийн эрх
Posted: 2021/05/13 Filed under: Цөмийн хаягдал, цөмийн аюул Leave a commentКоронавирусийн цар тахал хүн төрөлхтөнд нүүрлэсээр бид жил гаруйн нүүр үзэж байна. Өнөөдрийн байдлаар дэлхий даяар 161 сая хүн өвдөж, 3.34 сая буюу Монголын хүн амтай дүйцэхүйц тооны хүн энэ өвчний улмаас нас баржээ. Ковид өвчний үед ихэнх хүмүүст ханиадтай төстэй шинж тэмдэг илэрдэгээс гадна ковидын вирус хүний цусанд нэн аюултайгаар нөлөөлдөг нь тогтоогджээ. Тухайлбал, ковидоор өвчилсөн зарим хүмүүсийн цус гэнэт ихээр нөжрөн бүлэгнэж, улмаар цусанд бүлэн үүсдэг талаар АНУ-ын Нийгмийн Эрүүл Мэндийн салбарын шилдэг сургууль, Жон Хопкинсийн сургуулийн эрдэмтэн судлаачид тэмдэглэсэн байна (1). Тухайлбал, бүлэнгийн улмаас уушигны эмболизм буюу уушгинд цус хүргэж буй судас бөглөрөх, мөн хөл, хөлний хуруу болон бусад эрхтэн тогтолцоог тэтгэгч судас бөглөрөх явдал тохиолддог нь нэн аюултай төдийгүй үхэлд хүргэж ч болох ажээ. Мэргэжилтнүүдийн ярьж буйгаар тархийг тэтгэгч артерийн судсанд бүлэн үүссэнээр цус харвах аюултай бол, бөөрний судас бөглөрснөөр бөөрний үйл ажиллагаа доголдон тасалдаж диализийн эмчилгээ шаардлагатай болдог байна. Үүний нэг жишээ нь Бродвэйн жүжигчин Ник Кордеро ковидын улмаас цусанд нь бүлэн үүссэнээр хөлөө тайруулсан ч ковидыг ялж чадалгүй 2020 онд харамсалтайгаар нас нөгчсөн явдал билээ. Тэрбээр 41 настай байсан юм (2).
Ковидын эсрэг вакциныг нээснээр өвчнөөс урьдчилан сэргийлж, хүмүүс эрүүл мэнд, амь насаа хамгаалах боломжтой болсон ч энэхүү вакцин нь тодорхой хэмжээний эрсдэл дагуулж буйг дэлхийн улс орнууд болоод ДЭМБ хүртэл хүлээн зөвшөөрсөн. Ковид өвчний үед цус нөжрөн бүлэгнэх ноцтой аюул нүүрлэдэг бол ковидын эсрэг вакцин ч мөн түүнтэй ижил эрсдэл дагуулдагийг олон баримт илчилж байна. Жишээ татвал:
- АНУ-д Жонсон ба Жонсон компаний Жансен вакциныг хийж эхэлснээр цусанд бүлэн үүссэн 28 тохиолдолд бүртгэгдсэнээс 3 хүн амиа алджээ. Эдгээр тохиолдлыг судалж үзэхэд дундаж медиан нас нь 40, бүгд 18-59 настай ангилалд багтаж байсан ба нэн ялангуяа 30-39 насны эмэгтэйчүүд хамгийн өндөр эрсдэлтэйг АНУ-ын Center for Disease Control (CDC) байгууллагын эрдэмтэд судалж тогтоожээ (3). Улмаар АНУ-д Жонсон ба Жонсон компанийн вакциныг хэрэглэхийг түр хугацаагаар зогсоосон билээ (4)
- АстраЗенека вакцин ч мөн ижил цусны бүлэн үүсгэх тохиолдол мэр сэр гарсан учир Дани, Швед, Франц, Герман зэрэг Европын 18 улсад энэ вакциныг хэрэглэхээс татгалзаж байсан үе саяхан (5). 2021 оны 4 сарын 13-нд нийтлэгдсэн мэдээнээс үзвэл 37 настай Норвег эмэгтэй АстраЗенека вакцин тариулсны дараа халуурч, толгой байнга өвддөг гэсэн зовиуртайгаар эмнэлэгт ханджээ. Компьютерын томографаар үзэхэд түүний тархины суурийн судсанд бүлэн үүссэн нь тогтоогдсон ба цус шингэрүүлэх эм тариа болон цусны ялтас нэмж хийсэн хэдий ч биеийн байдал нь дээрдэхгүй, тархиндаа цус алдаж, улмаар тархины даралтыг бууруулах мэс ажилбарт орсон ч амжилт ололгүй байсаар 2 хоногийн дараа нас нөгчжээ (6). Энэ нь чухамдаа АстраЗенека болон бусад ковидын эсрэг вакцины гаж нөлөөний илрэл буюу cerebral venous sinus thrombosis /тархины синус хөндийн судас бүлэгнэх аюулт эмгэг байсан ажээ.
Өчигдөр ЭМЯ-ны мэдээгээр ковидын вакцин тариулсан 43 настай хөхүүл эмэгтэй тархины суурийн судас нь хагарч, цус харвасны улмаас нас нөгчсөн хэмээн зарласан. Эрүүл Мэндийн Яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга Ц. Эрдэмбилэг мэдэгдэлдээ “Урьдчилсан байдлаар эмэгтэйн нас барсан шалтгаан нь вакцинтай холбоогүй болох нь тогтоогдсон” (8). “Санамсаргүй байдлаар вакцинжуулалттай давхцаж тархинд цус харваж нас барсан байна”(9) гэж хэлж байгаа нь олон нийтэд үнэн бодитой мэдээлэл өгөх гэхээсээ илүү үнэнийг нууж хариуцлагаас мултрах, амиа хоохойлох гэсэн нөгөө л нэг явуургүй арга аргаа хэрэглэх гэсэн оролдлого гэж үзэж байгаа учраас энэ тайлбарыг бичиж байна. Түүнчлэн Ц. Эрдэмбилэг “Хөхүүл эмэгтэй вакцин хийлгэснээс болж нас барлаа гэх ташаа мэдээлэл олон нийтийн сүлжээнд тарж, энэ нь вакцинжуулалтын үйл ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлж байна” (8) гэсэнтэй ч би санал нийлэхгүй байна. Харин ч эсрэгээрээ тэр эмэгтэйн үхэл вакцинтай холбоотой байх бүрэн боломжтойг дээр дурьдсан вакцины гаж нөлөөний тухай мэдээ баримтууд нотолж байна (1-7).
Ковид бол хүн төрөлхтнийг түгшээсэн аюултай өвчин. Бид өөрсдийгөө болон найз нөхөд, ойр дотныхныгоо хамгаалахын тулд вакцин хийлгэх нь маш чухал. Энэ бол нэг талаар нийгмийн өмнө бусдын тусын тулд хүлээсэн та бидний иргэний үүрэг юм. ГЭВЧ ямар нэгэн эмчилгээ, эмийн бодисыг хэрэглэхдээ тухайн эмчилгээний эрсдэл, гаж нөлөөний талаар үнэн зөв, бүрэн мэдээлэл авах нь ХУВЬ ХҮНИЙ ЭРХ. Тэр ч бүү хэл, Монгол улсын аль ч иргэн аливаа эмчилгээний эрсдэл, сайн муу нөлөө, үр дүнг тооцож үзээд шаардлагатай тохиолдолд татгалзах, түдгэлзэх бүрэн эрхтэй. Харин Монгол улсын Засгийн газар Монголчууддаа хамгийн аюулгүй, баталгаатай, зөвшөөрөгдсөн эмчилгээ вакциныг санал болгох, Эрүүл Мэндийн Яам нь хүн амаа заримдаа гашуун хэдий ч ҮНЭН ЗӨВ мэдээллээр хангах үүрэгтэйгээс гадна вакцнжуулалтаас үүдэн гарч болзошгүй аливаа эрсдлээс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээнд бэлэн байх ёстой бус уу?
Мэдээллийн эрин зуунд ковидын вакцины сөрөг гаж нөлөөг олон улс нийтэлж мэдээлсээр байхад зориудаар нуун дарж байгаад ч хамаагүй монголчуудаа вакцинжуулах гэж хэт улайрах нь ЭМЯ, эмч нарт итгэх олон нийтийн итгэлийг алдрахад хүргэж болзошгүй. Ковид өвчин мөддөө устаж алга болохгүй тул энэ удаагийн вакцинжуулалт эцсийнх биш гэж мэдээрэй.
1. What Does COVID Do to Your Blood? 2020 оны 11 сарын 18.
2. Nick Cordero, Broadway actor who battled COVID-19, has died at age 41, wife says. 2020 оны 7 сарын 6.
https://www.cbsnews.com/news/nick-cordero-death-broadway-actor-age-41-coronavirus/
3. CDC says 28 blood clot cases, 3 deaths may be linked to J&J Covid vaccine. 2021 оны 5 сарын 12. https://www.cnbc.com/2021/05/12/cdc-says-28-blood-clot-cases-3-deaths-may-be-linked-to-jj-covid-vaccine.html
4. FDA and CDC Lift Recommended Pause on Johnson & Johnson (Janssen) COVID-19 Vaccine Use Following Thorough Safety Review. 2021 оны 4 сарын 23. https://www.fda.gov/news-events/press-announcements/fda-and-cdc-lift-recommended-pause-johnson-johnson-janssen-covid-19-vaccine-use-following-thorough
5. AstraZeneca vaccine: Denmark stops rollout completely. 2021 оны 4 сарын 14. https://www.bbc.com/news/world-europe-56744474
6. Sweden joins Germany, France, and 15 other countries in suspending AstraZeneca’s vaccine over possible side effects. 2021 оны 3 сарын 16. https://www.businessinsider.com/astrazeneca-covid-vaccine-countries-suspend-denmark-thailand-batch-blood-clots-2021-3
7. Why would a Covid vaccine cause rare blood clots? Researchers have found clues. 2021 оны 13. https://www.statnews.com/2021/04/13/researchers-search-for-answers-in-puzzle-of-blood-clots-and-covid-vaccines-and-see-some-clues/
8. “Хөхүүл эмэгтэй тархины цус харвалтаас болж нас барсан”, 2021 оны 5 сарын 12. https://gogo.mn/r/3kww2
9. ЭМЯ: 43 настай эмэгтэй нас барсан нь вакцинтай холбоогүй гэсэн урьдчилсан дүгнэлт гарсан. https://news.mn/r/2430925/
Мѳнх-Эрдэнэ минь мѳдхѳн эдгээрэй, Монгол ятгаа бас дахин хѳглѳѳрэй
Posted: 2017/06/29 Filed under: Хүн ард | Tags: Монголдоо буй Монголчууд, Хүний мөс, Эрүүл мэнд Leave a commentУдтал тѳѳнѳсѳн наран сая л нэг юм шингэж тэнгэрийн хаяа нэлэнхүйдээ улаа бутран туяарч, хаа холын Аризонад зуны үзэсгэлэнт үдэш ердийнхѳѳрѳѳ айлчлах авч чухам энэ л үдэш ѳвѳрмѳц нэгэн дѳрвѳл хѳгжимчид хурсан олны цѳсийг ёстой л хѳѳргѳнѳ гээч нь болж байлаа. Дижеридү гэж нэрлэгддэг урт хѳндий хѳгжим гартаа барьсан Австрали гаралтай залуу эр дараагийн номер “Говь” гэж тайзан дээрээс зарлахад үзэгчид нам гүм болов. Нам гүмийг бага багаар эвдэн салхи исгэрч навчис чичигнэн, хаа нэгтээ ямар нэгэн ан амьтан дуугарч, жигүүртэн шувууд жиргэж байснаа ятгын уяхан эгшиг тасрангуут морин хуурын татлага дагах мѳртѳѳ дижеридүгийн эрдүү ѳнгѳ, индиан лимбэний нарийн бүдүүн ѳнгѳтэй хэмнэлттэйгээр хоршин аадар бороо мэт асгаран нѳмрѳхѳд үзэгчид ѳѳрийн эрхгүй догдолцгооно. Тэр харь хүмүүсийн дунд нутгаа санасан Монгол хүний сэтгэл яахын аргагүй бүр илүү дэгэлзээд ирнэ. Говьд бороо шаагиад байдаггүй л дээ, тэнд араатан жигүүртэн африкийн ширэнгэнд буй мэт буцалж байдаггүй л дээ. Гэхдээ “Говь гэмээ нь Говь билээ, голио царцаа нь хуурсан тариа шиг үсчин байдаг, Говь гэмээ нь Говь билээ” л. Ингэ нь хүртэл хуурын эгшгэнд уяран нулимс бѳмбѳрүүлж л байдаг энэ нутгийн тэмээчин эжий хүүгээ санахуйд асгахгүй бороо, жиргэхгүй жигүүртэн гэж үгүй дээ.
Тэр үдэш би ятгачин Ч.Мѳнх-Эрдэнэ, морин хуурч Д.Шинэцог болон австрали эр дижеридүчин Стивен Кент, уугуул индиан лимбэчин Карлос Накай нарыг хүндлэн биширч тэдэнтэй сайхан танилцсан билээ. Гайхах юу байхав дээ, олон жил эрдмийн мѳр хѳѳж харьд амьдарсан би гэдэг хүн үнэндээ язгуур урлаг, уран сайхнаас олон жилээр хоцрогдсон болохоор Мѳѳгийг (Мѳнх-Эрдэнэ) тэр үедээ бие даасан ятгын концерт тоглосон, Шинээг олон улсын Гранпри шагнал авсан гэдгийг ор тас дуулаагүй явсан хэрэг. Тэгтэл Бямбаагийн бүтээсэн ”Ингэн нулимс“ баримтат киноны амин сүнс “Говь” хѳгжим дээр энэ дѳрвѳл импровизаци хийгээд палхийтэл тоглоход тийм нэг хэзээ ч мартагдахгүй сайхан бас бахархам мэдрэмж тѳрснийг чадан ядан хэлэх гээд байгаа царай минь энэ. Энэ дѳрвийг Америкийн хэд хэдэн хотоор аялан тоглоход би орчуулагч хийгээд хамт дагаад явсан юм. Очсон хот болгонд танхим дүүрэн үзэгчид угтах, тоглосон хѳгжим болгоных нь дараа “Браво!” гэж хашгиралдах нь сүүлдээ бараг л жирийн үзэгдэл мэт болов. Манай дѳрвийг энд тэнд хүмүүс бүчээд л. Тэрүүхэн тэндээ ѳнѳѳ орчуулагч би хүртэл “од” болчихдог юм.
Монгол аялгуу гэдэг сайхан шүү дээ. Тэр тусмаа яагаад ч юм индиан үндэстний аялгуутай хоршихоороо тэр гээд нэрлэчихэж болохгүй ч тийм нэг ѳвѳрмѳц гайхалтай мэдрэмжийг тѳрүүлдэг юм билээ. Индианчууд Тѳв Азиас гаралтай ч бай үгүй ч бай тэрэндээ гол нь биш байх л даа гэхдээ л энэ хоёр аялгуу язгуураасаа уг гарвал нэгэн цул мэт зохицол таарамж гэж ёстой ванлий. Цомог нь дѳрвѳн ч сая хувиар борлогдсон нэрт хөгжимчин уугуул индиан Накай эрхэм бээр цуур лимбэ, цуурай уухайгаараа Монгол аялгуунд уусах тусам, Монгол хѳѳмий австрали дижеридүтэй эвлэгхэн хоршин Аризонагийн салхийг хуурдах тусам чухам л Монголчууд, уугуул австраличууд, индианчууд л онгон байгальтай ѳнѳѳг хүртэл амин судсаараа холбоотой хэвээр үлдэж дээ гэмээр тун ч бахдалтай. Үүн дээр Мѳнх-Эрдэнийн ятгын гоцлол, цангинасан намуун зѳѳлѳн хоолой нэмэгдэхээр хурсан олныг нэгмѳсѳн алмайруулж догдлуулахгүй яах юм бэ. Read the rest of this entry »
ШААРДЛАГА
Posted: 2016/03/29 Filed under: Цөмийн хаягдал, цөмийн аюул | Tags: Ноцтой, Цөмийн хаягдал 1 Comment
МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ДАРГА З. ЭНХБОЛД,
МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ГИШҮҮДЭД ХҮРГЭX ШААРДЛАГА
2016.03.29 Улаанбаатар хот
Монгол Улсын тусгаар тогтнол, үндэсний аюулгүй байдалд ноцтой аюул занал учруулж буй гэмт үйлдлийг таслан зогсоохын тулд эх оронч монгол иргэд бид энэхүү шаардлагыг УИХ-ын эрхэм гишүүд та бүxэнд хүргүүлж байна. Сүүлийн үед Монгол Улсын нийгэм, эдийн засаг, улс төрд гадныхны ноёрхлыг тогтоож, шударга ёсыг уландаа гишгэж, байгаль дэлхийгээ сүйтгэж, гэмгүй ард иргэдийнхээ эрүүл, аюулгүй амьдрах эрхийг уландаа гишгэсэн улайрсан үйлдлүүд хэрээс хэтэрч байна! Үүний нэг нь Монгол Улсыг Ашигласан түлшний болон цацраг идэвхт хаягдлын менежментийн аюулгүй ажиллагааны тухай 1997 оны нэгдсэн конвенцид нэгтгэх санаачилга юм. Тус конвенцид нэгтгэх нэрэн дор Монгол Улсад гадны цөмийн хаягдал булшлах замыг нээж, Монгол Улсыг цөмийн циклийн “чөтгөрийн тойрогт” татан оруулахаар санаархаж буйг эх оронч иргэд эрс эсэргүүцэж, энэхүү хорт үйл ажиллагааг таслан зогсоохыг УИХ-ын эрхэм гишүүд та бүхнээс шаардаж байна! Read the rest of this entry »
Монгол улсад зохицуулаад байх ашигласан цөмийн хаягдал бий билүү? Байхгүй. Тэгвэл хэнийхийг авах гэж ийм Конвенцид элсэнэ вэ?
Posted: 2016/03/27 Filed under: Ичиж амьдаръя, Цөмийн хаягдал, цөмийн аюул | Tags: Ноцтой, Цөмийн хаягдал 4 Comments2012 оны есдүгээр сард НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн 67 дугаар чуулганы улс төр, аюулгүй байдлын асуудлаарх хорооны хуралдаанаар “Монгол Улсын олон улсын аюулгүй байдал, цөмийн зэвсэггүй статус” тогтоолыг баталж, Монгол Улсын цөмийн зэвсэггүй статусын тухай Тунхаглалуудад цөмийн зэвсэгтэй таван гүрэн –АНУ, ИБУИНВУ, БНХАУ, ОХУ, Франц– гарын үсэг зурсан байдаг. Ингэж Монголын цөмийн зэвсэггүй статусыг НҮБ хүлээн зөвшөөрөв.
Ийм байтал УИХ-ын гишүүн М.Батчимэг тэргүүтэй хэдэн нөхөд Монголын цөмийн зэвсэггүй статусыг ахиулах нэрийдлээр 2015 оны 6 сард санал өргөн барьсаны бодит биелэл нь өнөөдрийн энэ Aшигласан цөмийн түлш болон цацраг идэвхт хаягдлын менежментийн аюулгүй ажиллагааны тухай конвенци ажээ.
Монголчууд Aшигласан цөмийн түлш болон цацраг идэвхт хаягдлын менежментийн аюулгүй ажиллагааны тухай конвенцид нэгдсэнээр ямар ашигтай юм? –Тус конвенцид нэгдсэнээр Монгол улсад ашигласан түлш гэдэг аюулт цөмийн хаягдал булшлах үүд хаалга нээгдэнэ. Энэ конвенци нь Монголчуудаас гадныханд өгч буй, “цөмийн хаягдлыг чинь цөмийн зэвсэг хийлгэлгүй, террористуудад алдчихалгүй далд оруулаад өгье” гэсэн чухамдаа нэг ёсны амлалт үүрэг гэж ойлгогдож байна.
Конвенцид нэгдэхийг ард иргэд эсэргүүцэхэд эрх баригчид сандралдаж Бямба гаригийн шөнө 23 цагт гэдэг Фэйсбүүкийн Parliament.mn хуудсаар тайлбар хийж тавьж байлаа. Гэвч тэр нь тайлбар нь үнэмшилтэй харагдахгүй байна. “Яахаараа АЦС, ашигласан цөмийн түлш байхгүй Монгол улс тэрнийг “менежлэх” тухай конвенцид нэгддэг юм? Хэний ашигласан цөмийн түлшийг хадгалж өгөх гэсэн юм?” гэдэг асуултууд урган гарч ирсэн ба тус конвенцийг бичиг баримтыг үзэхэд хардлага улам лавшрах.
“Ашигласан цөмийн түлш болон цацраг идэвхт хаягдлын аюулгүй менежмент” конвенцийг англи монгол хэл дээр энэ линкээр орж үзнэ үү?
Конвенцийг уншиж танилцахад агуулга нь ашигласан түлш, цацраг идэвхт хаягдлыг зохистой хадгалж булшлах тухай удирдамж лугаа ажээ. Эхний хуудсанд бичсэнээр дээрx Конвенцид нэгдсэнээр:
1) Ашигласан түлшний менежментийн аюулгүй ажиллагааг хангах үүргийг улс хүлээнэ
2) Зарим улс ашигласан түлшийг булшилдаг бол зарим нь улс түүнийг дахин боловсруулж болох ҮНЭТ ЭХ ҮҮСВЭР гэдэг тул хэрхэн тодорхойлох нь тухайн улсын асуудал гээд
3) Цөмийн хаягдал үүссэн улсад биш харилцан тохиролцсон тохиолдолд өөр улсад булшилж болох үр ашигтай менежмент хийж болох тухай тус тус заажээ.
ТЭНГЭРЛЭГ СОЛОНГОС УЛС үлдэх вий…
Posted: 2016/03/15 Filed under: Бусад, Иргэд | Tags: Ноцтой, үнэт зүйлс Leave a comment
Цэрэн бүсгүй шүгэл үлээж, сэтгүүлч Мөнхбаясгалан тэр дуудлагыг хүлээн авч нэвтрүүлэг бэлтгэснээр Монгол эх орны минь биенд хачиг хувалз шиг сэмхэн шигдсэн Мүүний хорт гаж урсгалын тухай зах зухаас нь хүмүүс мэдэж эхэлж байна. Ойлгож мэдсэн хэн ч болов зэвүүцэж дургүйцэхээс аргагүй юмаа тэр нь. Ялангуяа тэр харанхуй шөнөөр амьд хүнийг авсанд хийж булаад дахин төрлөө гэдэг ариусгах ёслолын тухайд бол сонссон ямар ч Монгол хүний айдас сэжиг хүрч, бие нь жихүүцмээр.
Дээрээс нь Монгол залуусыг өөрийн дураар зургаар нь нийлүүлж (мал биш дээ ямар!), адислан байж бөөндөж гэрлүүлдэг, үхсэн Солонгос өвгөн ба түүний эмгэний зурганд мөргүүлдэг, хүүхэд залуусын эмзэг оюун ухааныг эзэмдэн залж “фандрэйзинг” буюу хөрөнгө босгох нэрээр олон цагаар боолчилдог гээд Мүүнийхэнд гаж юм их бий.
Read the rest of this entry »
ДЕФОЛТ гэж юу вэ буюу ДАМПУУРЛЫН ГАРЫН АВЛАГА: Аргентин
Posted: 2016/01/26 Filed under: Хүн ард | Tags: Мэдүүштэй 1 CommentӨнөөдөр Монголын эдийн засаг дампуурах замаар эргэлт буцалтгүй уруудаж яваа нь хэн бүхэнд илэрхий болжээ . Эрт орой хэзээ нэг цагт өрөө төлж хадахгүйд хүрч ниргэх нь тодорхой. Ингэхээр дефолт гэж юу вэ? Жирийн ард иргэдэд хэрхэн нөлөөлдөг вэ? Судалж байхад илүүдэхгүй болов уу гэж бодох юм.
Э.Амарлин
Өнгөрсөн 200 жилд манай дэлхийн 83 улс дампуурлаа зарлаж байж Тэдний дунд АНУ, Герман, Япон, Англи гээд хүчирхэг улс орнууд ч багтдаг юм байна. Тухайлбал, АНУ байгуулагдсан цагаасаа хойш 5 удаа дампуурлаа зарласан ба нэг удаа гадаад өрөө, дөрвөн удаа дотоод өрөө төлж чадахгүйд дефолт болж байжээ. Эдгээр дампуурал нь Америкийн банк санхүүгийн сүйрлээс үүдсэн ба эхнийх нь 1790 онд сүүлчийнх нь 1933 онд болжээ.
Герман улс сүүлийн 215 жилд нийтдээ 8 удаа дампуурлаа зарласан байна. Тухайлбал, Дэлхийн 2-р дайны улмаас 1939 болон 1948 онуудад эдийн засаг нь сүйрч байж. Гэвч мөнгөний бодлогоо зөв зүйтэй залж хэрэгжүүлсний үр дүнд дэлхийн хүчирхэг гүрнүүдийн нэг болж чаджээ. Түүнчэн Англи улс нийт 4 удаа дампуурлаа зарласны хамгийн сүүлчийнх нь 1932 онд гэнэ.
Аливаа улс орны эдийн засаг дампуурахад хамгийн түрүүнд суурь тогтолцоо нь сүйрдэг гэнэ. Эрчим хүчний компаниудын үйл ажиллагаа зогсож (тог тасарна), шатахуун түгээгүүр хаагдаж, хүнсний дэлгүүрүүд хоосорч, банкнууд хаалгаа барьж, төрийн албан хаагчдын цалинг тавьж чадахаа больдог гэнэ. Энэ талаар 1999 оны Аргентиний жишээн дээр тайлбарлая.
АРГЕНТИН 1999 ОН
Аргентин дампуурах гэж буй шинж тэмдгийг хамгийн түрүүнд банкирууд нь мэдэрсэн гэдэг. Тэд доллар дүүрэн чемоданаа барьсаар Латин Америкийн Швейцар гэгддэг Уругвайд очиж, банкнаас хадгаламжийн хайрцаг түрээслэн авч мөнгөө хадгалжээ. Энэ олон сая доллар хаанаас ирсэнийг тэднээс хэн ч асуусангүй. Эрх мэдэл, эд баялагтай хүмүүс ч бас Аргентинаас мөнгөө татаж эхлэв. Ердөө ганцхан шөнийн дотор тус улсын хилээр 40 тэрбум доллар давж байсан удаатай. Read the rest of this entry »
Тошиба корпорацийн нуусан “цөмийн” заан буюу Монголд заналхийлэх цөмийн аюул
Posted: 2016/01/21 Filed under: Гадаад, дотоодын хэвлэл, Цөмийн хаягдал, цөмийн аюул | Tags: Мэдүүштэй 2 Comments
2006 он Лондон. Тошиба корпораци Вестингхаузыг худалдаж авч буй ёслолтын үйл ажиллагааны үеэр. Ройтерс агентлагын зураг
Жапан Таймс. 2016 оны 1 сарын 16. Эх сурвалж: http://www.japantimes.co.jp/news/2016/01/16/national/media-national/elephant-room-toshiba-nuclear/#.Vp-wc1Jlx-A
2015 оны 12 сард Японы Асахи Шимбун сонины газраас эрхлэн гаргадаг “Айра” (“Aera”) гэдэг долоо хоног тутмын сэтгүүлд Япон, Монгол, АНУ-ын төлөөлөгчдийн бараг таван жилийн өмнө хийсэн нууц уулзалтын тухай нийтлэл гарчээ. Анхан тус уулзалтын талаар Харуюки Айкава гэдэг сэтгүүлч “Майничи Шимбун” сонины 2011 оны 5 сарын 9-ны дугаарт бичсэн байдаг.
Харин “Айра” сэтгүүлийн сурвалжлагч Ацуши Ямадагийн сонирхлыг татсан зүйл гэвэл Айкавагийн нийтлэлд цөмийн хэлэлцээрт Тошиба корпораци оролцож байсан гэж дурьдсан явдал байв. 2006 онд Тошиба корпораци АНУ-ын Вестингхауз компанийн хувьцааны дийлэнхийг худалдаж авсан байдаг. Дээрх компани нь Тошибагийн ижлээр гэр ахуйн цахилгаан бараа үйлдвэрлэж бизнесийн гараагаа эхэлсэн ч аажимдаа атомын цахилгаан станц (АЦС) барьдаг компани болжээ. Япон улс Монголоос уран худалдаж аваад хариуд нь цөмийн эрчим хүчний салбарт хуримтлуулсан арга туршлагаасаа хуваалцаж, Монголд АЦС байгуулж, хамгийн гол нь Монголд цөмийн түлш дахин боловсруулдаг байгууламж барьж өгөх ба ингэснээр Япон болон бусад орнуудад хуримтлагдсан өндөр түвшний цацрагтай цөмийн хаягдлыг Монголд хаяна гэсэн төлөвлөгөөтэй байжээ.
Эмзэг бүлгийнхнийг гудманд хаячихаад төрийнхөн тэдний нэрээр төсөв “саадаг” болжээ
Posted: 2015/12/16 Filed under: Ичиж амьдаръя, Хүн ард | Tags: Хариуцлага, Хүний мөс, шударга ёс Leave a commentЗагдаа гуай гэж нэг зөв сэтгэлтэй Монгол эр хүн байна. Тэр бүр 2005 оноос эхлэн Монголын нийгмээс гадуурхагдан шахагдсан, ажил, орон гэргүй, гудамжны тэнэмэл, архинд донтсон, шорон оронгоор явж байгаад суллагдсан эмзэг бүлгийн иргэдийг хүлээн авч амьдралд хөлөө олоход чин сэтгэлээсээ тусалж иржээ. Хашаандаа 26 гэр барьсан, тэнд нь 130 гаруй хүн, үүнээс 60 гаруй хүүхэд амьдардаг гэнэ. Чадлаараа тэдэнд зориулан мужаан, оёдлын цех байгуулчихсан, боломжоороо ажилд зуучилдаг. Албан бусын сургалт явуулж, бичиг үсэгт сургадаг. Эмчид үзүүлж, бичиг баримтыг нь авч өгдөг. Бас өдөр тутмын амьдрах ухаанд сургадаг. Ямартаа ч тэдний хашаанд олон айл хоолтой хүнстэй, өмсөх хувцстай, түлэх түлштэй, элэг бүтэн, эвтэй найртай амьдарч байна.
Гэтэл юу болов?
Анхлан Загдаа гуай өөрийн чадлаар 70 орчим хүнд тусалж байжээ. Гэр бүл үр хүүхдээсээ гадна дахиад 70 хүний амь, амьдралыг хариуцаж явна гэдэг бол уг нь хир баргийн хүнд ахадсан ачаа. Гэтэл 2013 онд Нийслэлийн удирдлага халамжийн 60 хүнийг нэмж авчирч өгөөд,” та авчих, гэрээ хийж хоолных нь мөнгийг өгье” гэжээ. Ингэхдээ 60 хүний хоол, түлээ түлш, эмчилгээний зардалд зориулан нэг өдрийн 9000 төгрөгөөр бодож өгөхөөр тооцжээ.
Даанч 2015 оны 3-р сараас Нийслэл халамжийн санхүүжилтээ зогсоочихож. Монголд эдийн засгийн хямрал нүүрлээд эмзэг бүлгийн битгий хэл их сургуулийн дипломтой хүн ч ажил олоход хэцүү болсон цаг. Загдаа гуайн халамжлуулагчдын байдал ч хэцүүдэж Загдаа гуай дээлээ өмсөөд хотын захиргаа руу явжээ. Гэхдээ өмнө нь харж хандаж байсан 70 хүндээ төрөөс тусламж халамж нэхсэнгүй. Харин нэмж өгсөн гэрээтэй 60 хүний 9 сарын мөнгө болох 121 сая төгрөгийг нөхөн авахыг хүсчээ. Read the rest of this entry »
АНУ-д 2015 оны өдөр бүр нэгээс дээш удаа хоморголон буудах хэрэг гарч байжээ
Posted: 2015/12/03 Filed under: Гадаад, Хүн ард | Tags: Ноцтой Leave a commentӨнөө өглөө 11 цагийн үед АНУ-ын Калифорни мужийн Сан Бернардино хотын хөгжлийн бэршээлтэй хүмүүст үйлчилгээ үзүүлдэг эрүүл мэндийн төвд зэвсэглэсэн хүмүүс гал нээсний улмаас 14 хүн алагдаж, 17 хүн шархадсан тухай мэдээ уншлаа. Ингээд АНУ-д болж буй зэвсэгт халдлагуудын талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөхийн тулд дараахь мэдээг орчууллаа.
Амарлин
АНУ-д 2015 оны өдөр бүр нэгээс дээш удаа хоморголон буудах хэрэг гарч байжээ.
Зак Картрайт, 2015 оны 12 сарын 2.
2015 он дуусах дөхөж, бид 334 хоногийг ардаа үджээ. Өнгөрсөн хугацаанд иргэдийг олноор нь хоморголон буудсан 351 удаагийн тохиолдол АНУ-д бүртгэгджээ. Энэ нь хоногт дунджаар нэгээс дээш удаа гэмт халдлага гарч байсан гэсэн үг юм.
Өнөө өглөө Калифорни мужийн Сан Бернардиногийн эмнэлэгт гарсан олон хүний амийг авч одсон зэвсэгт халдлага енеедөр болсон цор ганц халдлага биш юм байна. Жоржиа мужийн Саванна хотод өглөө эрт нэг хүнийг алж, хэд хэдэн хүнийг шархдуулсан зэвсэгт халдлага гарч. Мөн Техас мужийн Хьюстоны эрүүл мэндийн төвийн гадна нэг хүнийг буудан хөнөөсөн байна. Түүнчлэн арван хэдэн хүн амь насаа алдсан Сан Бернардиногийн эрүүл мэндийн төвөөс ердөө 16 км зайтай оршдог Таргет гэдэг их дэлгүүрийн гадна буудалцаан болсон тухай ч дуулдаж байна.
Японд 166 мянган тонн цацрагтай хог хаягдал булшлах цагаа хүлээсээр байна
Posted: 2015/12/03 Filed under: Цөмийн хаягдал, Япон, Фукушима Leave a comment
Фукушима мужийн Нараха хотын цацрагт хог хаягдал хадгалах төвийн ажилчид цацрагт бохирдсон шороотой уутны дэргэд байгаа нь. 2013 оны 6 сарын 13
2015-11-28
Өнгөрсөн сард Киодо Ньюс сониноос явуулсан судалгаагаар Японы 47 мужаас ганц нь ч цөмийн хаягдал хадгалах байгууламж байршуулахыг зөвшөөрөөгүйгээр барахгүй 14 муж “Хэрхэвч үгүй” гэдэг хариу өгчээ.
2011 оны 3 сард болсон Фукушимагийн цөмийн ослын улмаас асар их хэмжээний цацрагтай хог хаягдал үүссэн бөгөөд засгийн газраас цагт 8 мянган Беккерэлээс дээш цацраг ялгаруулдаг хаягдлыг тусгайлан ангилдаг болсон юм. Улмаар Японы засгийн газраас онцгой байдал зарлаж, хэд хэдэн мужид цацрагт хог хаягдал түр хадгалах цэгүүд байгуулсан байна. Анхлан газрын эздээс газрыг нь 2 жилийн хугацаагаатайгаар түрээслэн аваад, гялгар уутанд савласан хорт хаягдлыг түр хугацаагаар агуулжээ. Гэвч засгийн газар хэлсэн амандаа хүрсэнгүй. Засгийн газарт 2 жилээр газраа түрээслүүлсэн 73 настай Шигетаро Чиба гэгч фермер ярихдаа “Анх тохирсон 2 жилийн хугацаа өнгөрөхөд засгийн газраас түрээсээ сунгахыг надад тулгасан. Шинээр байгуулсан гэрээндээ тэд дуусах хугацаа заагаагүй” гэжээ.
Xэзээ мөдгүй дэлбэрэхэд бэлэн атомын бөмбөг буюу Ханфорд орчмын цөмийн хаягдлын ноцтой аюул
Posted: 2015/10/16 Filed under: Цөмийн хаягдал, цөмийн аюул | Tags: Цөмийн тухай бусад бичлэгүүд Leave a commentМарк Рицке. “Шпигель Интернэйшнл” сэтгүүл
Фукушимагийн осол дэлхий нийтийг цөмийн аюулгүй байдлын асуудлыг эргэж харахад хүргэсэн. Тэгвэл АНУ-ын баруун хойт нутаг цацрагт маш ихээр бохирдсон байдаг. Хуучин плутони үйлдвэрлэдэг байсан Вашингтон мужийн Ханфорд орчим бол манай гариг дээрх цацрагт хамгийн их бохирдсон газар нутаг бөгөөд түүнийг бүрэн ариутган цэвэрлэхэд дахиад хэдэн арван жил шаардагдах ажээ.
Тэр нутагт нүдгүй, амгүй хурга төрдөг. Заримых нь хөл нь нийлээд овойсон юм байх, бүр огт хөлгүй хурга ишиг ч гардаг гэнэ. Маш их амьгүй төл төрдөг. Ердөө ганцхан шөнийн дотор 31 үхсэн төл мэндэлсэн удаатай гэлцэнэ.
Тэндэхийн үхэр нь бэлчээртээ туурайгаа хэдэн тал руу жийгээд хөшөөд үхчихдэг. Колумбия голыг уруудаж амьдардаг Якама омгийн индианчууд голоос 3 нүдтэй хул загас барьдаг л гэнэ. Бас биеэр нь дүүрэн хорт хавдарын ургацаг шарх гарсан загас ч олон байдаг аж.
Дараа нь хүүхдүүд ч бас өвчилж эхэлжээ.
Газрын хэвлий рүү хор шахах аюулгүй гэж үү?
Posted: 2015/06/23 Filed under: Хүн ард, эрүүл мэнд | Tags: Ноцтой Leave a comment
Занарын олборлохыг эсэргүүцье! Фракинг бидэнд хэрэггүй
Сүүлийн жилүүдэд химийн бодисыг усанд уусган газрын хэвлий рүү шахаж, уран болоод занарын тос, хий олборлох аргыг гадныхан Монголд эрчимтэй сурталчилж, хэрэгжүүлж эхэллээ. Асар хямд өртөгтэй гэгддэг энэ аргууд нь олборлогч компаниудын хэлж буй шигээ үнэхээр аюулгүй нь үнэн болов уу? Гаднаас нь энгийн нүдээр харахад газар нутаг сүйдсэн нь харагддаггүй болохоор л аюулгүй гэж дүгнэж болох уу?
Харин олборлолт хийж буй орон нутгийнхны туулсан амьдрал огт өөр түүх өгүүлж байна. Газрын хэвлий рүү химийн бодис шахсанаар гүний усны давхаргыг гэмтээж, ундны усыг хэзээ ч дахин цэвэрлэх боломжгүйгээр бохирдуулдаг. Түүнчлэн занарын хий олборлох гидравлик фракинг арга гэхэд ундны ус бохирдуулахаас гадна газар хөдлөлтийг идэвхжүүлж, байгаль орчныг дахин сэргэхгүй болтол нь гэмтээн сүйтгэдэг нь тогтоогдоод байна.
Дорноговийн Улаанбадрахад Арева компани туршилтын журмаар уран олборлож үзэхэд л мал сүрэг олноороо үхэж үрэгдэж, гажиг төл гарсан байдаг. Саяхан Арева ашиглалтын лицензүүдээ гардан авсан тул цаашид юу болохыг төсөөлөшгүй. АНУ-ын Оклахома мужид 2013 онд 109 газар хөдлөлт бүртгэгдсэн бол фракинг аргаар олборлолт хийж эхэлснээс хойш буюу 2014-2015 онуудад 585 удаагийн газар хөдлөлт бүртгэгджээ. Агаар болоод ундны ус хордож, цоргоноос ус биш метан хий гарч дэлбэрсэн тохиолдол ч бий. Олборлолтод ашигладаг химийн бодисууд нь хүний арьс, нүд, салст, тархи, цус, дархлаа, зүрx судас, бөөрний үйл ажиллагаанд хортойгoop нөлөөлж, хорт хавдар, гажиг хөгжил үүсгэдэг. Read the rest of this entry »
АЦС хөхний хорт хавдар үүсгэдэг тухай эрдэмтэд анхааруулж байна
Posted: 2015/06/11 Filed under: Атомын цахилгаан станц, Хүн ард, эрүүл мэнд | Tags: Ноцтой Leave a comment• Их Британид Уэлсийн Травсфинид, Брэдсвелл ба Хинкли Пойнт дахь АЦС-уудын ойр орчимд оршин суугчдын дунд хорт хавдрын өвчлөлийг судалжээ
• Уэлсийн АЦС-ын ойр хавьд хөхний хорт хавдрын тохиолдол улсын дунджаас даруй тав дахин өндөр байжээ
• Брэдсвелл ба Хинкли Пойнт орчимд хоёр дахин өндөр байгааг илрүүлжээ
• Судлаачид судалгааны үр дүнг маш тодорхой бөгөөд онц чухал хэмээн дүгнэжээ
АЦС-ын салхин дор амьдардаг бүсгүйчүүд бусдыгаа бодвол хөхний хорт хавдар тусах эрсдэл тав дахин өндөр байгaa талаар эрдэмтэн судлаачид анхааруулж байна. Судлаачдын баг Хойт Уэлсийн Травсфинид, Эссекс дахь Брэдсвелл болон Сомерсет дэх Хинкли Пойнтийн АЦС-уудын зэргэлдээ оршин суугчдын дунд 3 тусдаа судалгаа хийж, хорт хавдрын өвчлөлийг судалжээ. Судалгааны дүнд дээрх 3 газар нутагт гурвууланд нь хорт хавдрын өвчлөл, нэн ялангуяа хөхний хорт хавдрын тохиолдол улсын дунджаас хавьгүй өндөр байгааг олж илрүүлсэн байна.
Уэлсийн Травсфинидын АЦС-ын салхин дор амьдардаг 60 хүртэлх насны эмэгтэйчүүдийн дунд хорт хавдар тусах эрсдэл 5 дахин өндөр байгаа талаар эрдэмтэн судлаачид анхааруулж байна
Травсфинид АЦС-ын орчимд хөхний хорт хавдарын өвчлөл улсын дунджаас тав дахин, Эссекс болон Сомерсетийн АЦС-уудын ойр хавьд амьдардаг эмэгтэйчүүд хөхний хорт хавдраар өвчлөх эрсдэл 2 дахин өндөр байдгийг судалгаагаар нотолжээ. Травсфинид орчимд бусад төрлийн хорт хавдрын өвчлөл улсын дунджаас хоёр дахин их тохиолддог байна. Дээрх судалгааг өмнө нь Аберистбид ажиллаж байсан одоо Ригад байрлах Латвийн Шинжлэх Ухааны Академид алба хашиж буй эрдэмтэн доктор Крис Басби зохион байгуулжээ.
Осол гамшиг, цөмийн хаягдал, атомын бөмбөгний аюул дагуулсан цөмийн эрчим хүч огтхон ч ашиггүй
Posted: 2015/05/28 Filed under: Цөмийн хаягдал, цөмийн аюул Leave a commentМарк Дисендорф, Австралийн New South Wales их сургуулийн дэд профессор, Хүрээлэн буй орчин судлалын хүрээлэнгийн дэд захирал
2015 оны 5 сарын 19
Цөмийн лоббичдоос авах ганцхан зүйл бий–тэд бүгд өөдрөг үзэлтнүүд. Цөмийн эрчим хүч асар аюултай, өртөг зардал өндөртэй, цөмийн зэвсэглэлтийг нэмэгдүүлдэг, бидний өдий хүртэл далд оруулж чадаагүй цөмийн хаягдлыг асар ихээр бий болгодог гэдгийг бодитоор үзүүлсэн хагас зуун жилийн баримт нотолгоо байсаар атал цөмийн лоббичид “цөмийн эрчим хүч бол туйлын хямд” гэдэг 1950-иад оны үлгэрээ зогсолтгүй ярьцгаасаар л байх юм.
Дани улс 2035 он гэхэд хэрэгцээгээ 100 хувь сэргээгдэх эрчим хүчээр хангахаар болжээ. Герман улс 2050 он гэхэд хэрэгцээнийхээ дор хаяж 80 хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангах зорилт тавьсан. Өнөөдөр Германы 2 муж хэрэгцээгээ 100 хувь сэргээгдэх эрчим хүчээр хангаж чадсан бол Өмнөд Австралид сэргээгдэх эрчим хүчний хэрэглээ 40 хувьтай байна.
Австралийн Мельбурн хотод нарны эрчим хучээр ажилладаг трамвайны сулжээ байгуулна. Эх сурвалж: http://cleantechnica.com/2015/05/22/solar-powered-tram-network-unveiled-melbourne-worlds-largest/
Цөмийн эрчим хүчийг дэмжин дэлгэрүүлэхээр хөөцөлдөгчид тус салбарын өнөөгийн байр байдал, хүлэмжийн хий ялгаруулалт, зэвсгээр хөөцөлдөх явдал, осол гамшиг, цөмийн хаягдал болон эдийн засгийн асуудлаар үлгэр домог ярьсаар ирсэн. Тэгвэл тэдний үлгэрүүдийг нэг нэгээр нь тусгайлан авч үзье.
Цөмийн эрчим хүчний салбарын байр суурь
Цөмийн эрчим хүч урьд өмнө ч, одоо ч, ер нь хэзээ ч эрчим хүчний гол эх сурвалжид орж байгаагүй гэдгийг мэдүүштэй. Манай гаригийн цөмийн эрчим хүчний жилийн үйлдвэрлэлийн тоо хэмжээ 2006 онд оргил үедээ хүрсэн. Харин дэлхий нийтийн эрчим хүчний үйлдвэрлэлд эзэлж буй хувийг авч үзвэл хамгийн өндөр буюу 17 хувь эзэлж байсан үе нь 1993 он бөгөөд тэр цагаас хойш цөмийн эрчим хүчний үйлдвэрлэлийн эзлэх хувь бууран буурсаар өнөөдөр дөнгөж 10 орчим хувь болжээ.
Өнөөдөр ердөө Хятад, Энэтхэг, ОХУ ба Өмнөд Солонгос гэсэн хэдхэн улс орон цөмийн эрчим хүчний үйлдвэрлэлээ өргөжүүлж байна. Харин дэлхийн бусад улс орнууд хуучирсан АЦС-уудаа халж унтрааж буй ч оронд нь тэднийг нөхөх тооны АЦС шинээр барихаас татгалзаад байгаа.
Амарлин
Голомт 