Улаанбадрахад хорогдсон мал хөхөө өвлөөр илжирсэн нь учиртай юу?

Дорноговийн Улаанбадрах суманд мал сүрэг олноор хорогдож, үхсэн мал нь өвлийн хүйтэнд илжирч, бас Улаанбадрах сумынхан хүүхэд шуухадгүй хөхүүлж ханиадаг эдгэрдэггүй өвчин тусаад олон сарын нүүр үзлээ. Ерөнхий сайд, Ерөнхийлөгчид өргөх бичиг бариад ч малчдын зовлонг тоож үзсэн хүн алга. Цөмийн Энергийн Газрынхнаар толгойлуулсан ажлын хэсгийнхэн очиж судлаад “Тайван амгалан байцгаа, уран, цацраг, Аревагаас огт болоогүй, юунаас болсныг гадаадад судалж мэднэ” гээд явснаас хойш малчдын горьдлого тасарсан.  

Голомт-Цөмийн Эсрэг Хөдөлгөөнийнхөн Дорноговьд учирсан гамшгийн талаар судалж, харийнхны өмнөөс золиослогдож буй Монгол малчдын тухай мэдээллийг түргэн шуурхай түгээх, цацрагийн чимээгүй аюулын талаар нийтийг сэрэмжлүүлэхээр ажиллаж ирсэн.  Түрүүчийн нийтлэлдээ бид чухам ямар учраас малын элэг уушиг харлаж толботдог талаар тайлбарласан.  Тэгвэл өвлийн хүйтэнд үхсэн мал үмхийрдэг, нохой шувуу тоож хөнддөггүй,  бас хүн ард ханиадагийн учрыг эндээс уншаарай.

Ураныг газрын гүнд уусган олборлох аргын тайлбар

Газрын гүн рүү  өрөмдөж гаргасан цооногоор ураны чулуулаг руу хүхрийн хүчил устай хамт шахаад хэдэн сар болгодог. Газрын гүнд хүхрийн хүчил нь ураны задралын 3 дахь элемент болох Ради -тай урвалд орж  Радийн сульфат гэдэг нэгдлийг үүсгэнэ. Улмаар уран агуулсан химийн бодистой шавар шавхайгаа газрын гадаргуу дээр соруулан гаргаж ирж  ураныг нь салгаж авна. Уран нь уусамтгай тул уусмалдаа үлдэж харин уусдаггүй радийн сульфат үлдэгдэл шаварт тунаж үлддэг. Хүхрийн хүчил шахдагийн гол учир нь хэрэгтэй ураныг хэрэггүй бөгөөд хортой Радигаас салгаж авахад оршдог байна.Тэрхүү үлдэгдэл шаварыг ил цөөрөмд хийж, ууршуулдаг. Цөөрөм хатаж ууршсаны дараа Ради болон түүний задралын элементүүд болох цацраг идэвхит Радон, Полони  салхиар тархаж, байгаль орчныг цацрагаар бохирдуулдаг. Ураны задралаар үүсэх Ради, Радон, Полони зэрэг элементүүд нь харьцангуй хурдан задардаг бөгөөд задралын явцдаа  уранаасаа илүү маш хүчтэй цацрагаар шардаг ажээ. (Жишээлбэл 1 грамм Ради 1 секундэнд 37 тэр бум удаа задардаг байна. Задрал болгон цацраг ялгаруулна.) Ураны уурхай хаагдсанаас хойш ч гэсэн байгаль орчны цацрагийн бохирдлын асуудал байсаар байх болно.(Эх сурвалж: Prof. Dr. Henning von Philipsborn Universität Regensburg Fakultät für Physik “Radon, Vorfahren und Nachkommen”, хуудас 12 )

)

Дорноговь, Улаанбадрах, Арева

Уран олборлолтын хаягдлын цөөрмөөс агаарт дэгдэх цацраг идэвхит Радон хий салхиар хийсч өргөн уудам нутгийг хордуулдаг. Радон хийг амьсгалахад хамгийн түрүүнд ам, хамар, хоолойн эмзэг салст гэмтэнэ. Бактери, вирус, мөөгөнцөр зэрэг бичил биетүүд нь энгийн бүтэцтэй байдаг тул маш өндөр тунгийн цацрагт ч тэсвэртэй байдаг. Энэхүү тэсвэртэй бактери, мөөгөнцөрүүд нь гэмтсэн салстаар нэвтрэн  бие эрхтэн, цусанд орж үрждэг. Ингэж дотроосоо бактери, мөөгөнцөрт идүүлж, дотроосоо илжирсэн амьтаны махыг хээрийн үнэрч амьтад иддэггүй. Уран олборлож буй нутгийн ойролцоо оpшин суугчдад амьсгал давхцах, ханиах, ам хамраас цагаан хөөс цаxрах зэрэг шинж тэмдэг илэрсэн нөхцөлд антибиотик болон цацрагийг биеээс гадагшлуулах үйлчилгээтэй хелатин агуулсан эм бэлдмэлийг яаралтай  хэрэглэж, хөл хорио тогтоох зэрэг арга хэмжээ авч ард иргэдийн амь насыг авран хамгаалах шаардалагатай.

Цацрагт амьтан организм бүр харилцан адилгүй тэсвэртэй буюу эмзэг байдаг байна. Ямаа, гахай, хүн цацрагт хамгийн эмзэг байхад бактери, нэг эст амьтан, вирус хамгийн тэсвэртэй байдаг байна.

Уран олборлох дээрх аргыг Францын Арева компаниас  Монгол, Казахстан, Өмнөд Африкийн Бүгд Найрамдах Улс, Намиб, Конго, Нигер, Бразил улсуудад голчлон хэрэглэдэг.  Тухайн нутаг орны байгаль газар зүйн онцлог, салхины хурд, хүчээс шалтгаалан цацраг идэвхит бодис нь 70 км дээш зайнд хүртэл салхиар туугдан тарах боломжтой байдаг ажээ.

Орчуулан бэлтгэсэн Голомт ЦЭХ